Lá và ngọn non cây lạc tiên được dùng làm rau ăn có tác dụng an thần tốt và cho giấc ngủ ngon hơn. Là một vị thuốc được sử dụng nhiều trong Y học cổ truyền, tuy nhiên, không phải ai cũng biết công dụng chữa bệnh cụ thể của loại cây này. Ngay sau đây, caythuocdangian.com.vn sẽ giải đáp thắc mắc trên giúp bạn đọc qua bài viết sau.

Cây lạc tiên là gì?

Còn có tên gọi khác là nhãn lồng, dây chùm bao, hồng tiên, dây lưới,… Tên khoa học là Passiflora foetida, thuộc họ Lạc tiên (Passifloraceae).

Mô tả

Là một cây thuốc nam quý, dây leo, thân thảo, dài 7-10m. Thân cây mềm, rỗng, có nhiều lông. Lá cây mọc so le, hình tim, dài 6-10cm, rộng 5-8cm, mép có lông mịn. Mép lá lượn sóng và xẻ 3 thùy, thùy ở giữa cao hơn 2 thùy bên cạnh. Cuống lá dài 7-8cm, đầu tua cuống thành lò xo.

Hoa mọc đơn, có 5 cánh màu trắng hoặc tím nhạt. Quả lạc tiên dài 3cm, dạng hình trứng, vỏ mỏng, quả mọng, có lá bắc như một cái bao bên ngoài. Quả khi chín có màu vàng, có mùi thơm. Lá bắc của cây có khả năng bắt côn trùng để bảo vệ hoa và quả.

Phân bố và thu hái

Cây có nguồn gốc từ tây nam Hoa Kỳ, Trung Mỹ, Nam Mỹ, vùng Caribe và Mexico, sau này được du nhập vào các vùng nhiệt đới như Đông Nam Á. Ở Việt Nam, cây mọc ở rất nhiều nơi, từ vườn ruộng, đồng bằng đến khu vực miền núi, mọc dạng dây leo bám trên các cây xung quanh tạo thành các bụi cây.

Thu hái toàn cây, phơi hoặc sấy khô. Hoặc cũng có thể hái ngọn non tươi để làm rau ăn.

Thành phần hóa học

Hiện chưa có nghiên cứu cụ thể nào cho thành phần của cây. Chỉ được biết trong cây có chứa một số hoạt chất như flavonoids, alkaloid, saponin.

Trong đông y, cây lạc tiên có vị ngọt đắng, tính mát, có tác dụng tiêu viêm, lợi tiểu.

Tác dụng chữa bệnh của cây lạc tiên

1. Chữa mất ngủ

Bài thuốc 1: Mỗi ngày hái lấy lá và ngọn non đem luộc hoặc nấu canh ăn hàng ngày trong các bữa ăn sẽ nhanh chóng có giấc ngủ ngon.

Bài thuốc 2: Lấy cả thân và lá lạ tiên rửa sạch, thái khúc chừng 3cm, sao vàng hạ thổ, tán thành bột mịn. Cho 5kg bột lạc tiên trộn cùng với 1 bát nước trà đen (đặc) thành hỗn hợp sền sệt, làm thành viên bằng hạt ngô. Mỗi lần uống 5 viên, ngày 3 lần, uống liên tục trong 2-3 tháng.

2. Trị chứng suy nhược thần kinh: Lấy 8-10g lá lạc tiên, sắc lấy nước uống thay trà hàng ngày, hoặc có thể sắc kết hợp với tâm sen, lá vông, lá dâu tằm nấu thành dạng cao lỏng, mỗi ngày uống 2-5g trước khi đi ngủ.

3. Chữa ho: Dùng 3-15g lá lạc tiên sắc lấy nước uống hàng ngày, uống cho đến khi cơn ho dứt thì ngừng.

4. Hỗ trợ tâm lý ở phụ nữ hành kinh sớm, phụ nữ mãn kinh và trị đau nhức ở người cao tuổi: Lấy 500g lá lạc tiên, 100g đọt mướp đắng, 300g thiên lý, tất cả đem sao hạ thổ, rồi tán thành bột mịn. Tiếp tục lấy 50g đậu xanh rang chín, tán bột, rồi trộn đều cả 2 loại bột. Mỗi lần lấy khoảng 3 thìa pha với 100ml nước sôi rồi uống. Làm như vậy liên tục 10 ngày sẽ có hiệu quả.

5. An thần, trợ tim, dịu thần kinh: Cho 20g lá lạc tiên, 12g lá vông, 12g hạt sen, 10g lá dâu tằm, 10g lá tre, 10g táo nhân sao, 6g xương bồ và 6g cam thảo, đun cùng 600ml nước cho đến khi còn 200ml, uống mỗi ngày 1 thang.

6. Giải khát: Dùng 500g quả lạc tiên chín kỹ, lấy ruột, ép và lấy dịch quả. Sau đó cho dịch quả vào nước đun sôi để nguội pha cùng 250g đường rồi uống, nước có vị thơm ngọt dễ uống vừa thanh nhiệt vừa bổ sung vitamin cho cơ thể.

7. Chữa lỵ: Lấy 60g quả lạc tiên, rửa sạch, đun lấy nước rồi pha thêm đường chia 2 lần uống trong ngày trước bữa ăn.

8. Trị ghẻ ngứa, viêm da: Dùng lá lạc tiên đun lấy nước tắm và rửa hàng ngày.

9. Giảm stress, căng thẳng: Lấy 300g cả thân và lá lạc tiên, phơi 2 nắng rồi sao vàng hạ thổ, 200g rau bắp và 100g rau má sao vàng hạ thổ. Tất cả cho vào đun cùng 500ml nước và một chút muối hạt, đun nhỏ lửa cho đến khi còn 200ml, chia uống 2 lần vào buổi trưa và tối trong ngày. Uống liên tục trong 7 ngày.

10. Chữa phù thũng, lở loét: Lấy lá lạc tiên sắc lấy nước uống thay trà kết hợp với cây tươi, rửa sạch, giã nát đắp vào vùng da bị lở loét.

Lưu ý

Ngoài cây lạc tiên chữa bệnh trên còn có 3 loài khác có tên lạc tiên sau:

1. Lạc tiên Nam Bộ: Cành hơi dẹt, có khía rãnh. Lá thuôn hẹp, gốc và đầu lá hơi tròn, mép nguyên, mặt trên nhẵn, mặt dưới có ít lông. Cụm hoa màu trắng, quả nhỏ. Cây này không có tác dụng an thần giống như công dụng kể trên.

2. Lạc tiên Tây: Thân cây rãnh dọc, vỏ xám nhạt, dần dần thành màu đỏ tía. Lá mọc so le, mép lá có răng cưa, có tua cuốn. Hoa có màu trắng, màu tím hoặc hơi hồng, bông to. Quả khi chín có màu vàng, vị chua, có tác dụng giải khát, thanh nhiệt và nhiều vitamin.

3. Lạc tiên trứng: Thân mềm, hình trục, có rãnh dọc, nhiều lông thưa. Lá mọc so le, nhẵn, mép có răng cưa, gốc lá hình tim, đầu lá nhọn. Hoa mọc riêng ở kẽ lá, quả mọng khi chín có màu vàng cam. Dịch quả dùng làm thực phẩm, pha chế đồ uống, đồ hộp, bánh kẹo,…và làm thuốc bổ có tác dụng kích thích thần kinh.

Những bài thuốc trên chỉ mang tính chất tham khảo, người dùng nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc trước khi áp dụng.